znany lekarz
Apteka suplementy
Diety w chorobach

Dieta bezglutenowa

Dieta bezglutenowa Dieta bezglutenowa fot. © 2011 Antonio G Cuesta All rights reserved Depositphotos

Dieta bezglutenowa  jest rodzajem diety eliminacyjnej, jej działanie lecznicze uwarunkowane jest eliminacją z pożywienia glutenu – białka zawartego w otoczce zbóż, takich jak pszenica, żyto, jęczmień, owies - i stosuje się ją szczególnie w leczeniu celiakii, choroby charakteryzującej się zanikiem kosmków jelita cienkiego, co powoduje poważne problemy z wchłanianiem trawionego pokarmu. Dieta bezglutenowa prowadzi do ustąpienia objawów i odbudowania kosmków jelitowych. Celiakia jest w większości przypadków chorobą obciążoną dziedzicznie. Charakter objawów klinicznych, wielkość uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego pozwalają na podział tej choroby na trzy jej postaci:

1. Postać aktywna – pierwsze objawy pojawiają się w okresie poniemowlęcym, gdy dziecko przestaje być karmione piersią, a jego codzienne posiłki stanowią kasze manny, biszkopty, sucharki i inne rodzaje pieczywa, a więc pokarmy zawierające gluten.

Do objawów choroby należą:

a.nieprawidłowe wypróżnianie się (obfite płynne stolce z dużą ilością śluzu),

b.zahamowanie wzrostu masy ciała i wysokości niemowląt i dzieci,

c.zmiany usposobienia (brak apetytu, rozdrażnienie),

d. zmiana sylwetki (duży, wystający ponad klatkę piersiową brzuch, przy bardzo chudych nogach),

e. zmiany wynikające ze złego wchłaniania substancji odżywczych i witamin (niedokrwistość, zmiany skórne, skrzywienie kręgosłupa i inne).

2. Postać niema – stwierdzana jest u osób, u których nie występują objawy kliniczne, natomiast badanie błony śluzowej jelita cienkiego wskazują typowe cechy celiakii. Chory skarży się na bóle brzucha, wzdęcia, luźne stolce, mogą występować choroby przewlekłe: cukrzyca typu 1, choroby tarczycy, owrzodzenia jamy ustne (afty), nowotwory jelita cienkiego.

3. Postać ukryta – choroba istnieje, ale ujawnia się później, u dzieci starszych i osób dorosłych. Objawy mogą wywołać takie czynniki jak: stres, infekcje, ciąża, operacje. Najczęściej pierwsze objawy w postaci wysypki na skórze pojawiają się między 16 a 40 rokiem życia. U większości chorych zauważa się prawie całkowity zanik kosmków jelitowych, ale objawy ze strony przewodu pokarmowego właściwie nie istnieją, nasilenie choroby zależy od ilości spożywanego glutenu.

Podstawowym leczeniem w celiakii jest dieta bezglutenowa, z diety podstawowej eliminuje się produkty, zawierające gluten. Do naturalnych produktów bezglutenowych zaliczamy: ryż, kukurydzę, soję, proso, są one dozwolone w diecie dzieci chorych na celiakię. Oprócz tego istnieją produkty,
z których usunięto gluten, na ich opakowaniach znajduje się symbol przekreślonego kłosa. Z diety bezglutenowej wyklucza się całkowicie produkty z pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa. W pierwszym okresie choroby konieczne jest ograniczenie tłuszczów, ponieważ duża ich ilość nasila biegunkę, wzdęcia i bóle, niewchłonięte wolne kwasy tłuszczowe podrażniają błonę śluzową
i powodują wzmożone wydzielanie śluzu. W przebiegu celiakii może dochodzić do nietolerancji dwucukrów, dlatego należy okresowo wyłączyć z diety mleko i jego przetwory oraz zastąpić cukier glukozą, fruktozą i miodem.

 W diecie bezglutenowej dozwolone są:

  • mięsa, drób, jaja, ryby, ale przy sporządzaniu potraw z tych produktów należy zwracać uwagę, aby nie znalazł się tam gluten, np. parówki i niektóre kiełbasy mogą zawierać dodatki mąki pszennej;
  • warzywa i owoce bez ograniczeń, należy zwrócić uwagę, aby w pierwszej fazie choroby nie podawać dzieciom warzyw silnie wzdymających, np. grochu, kapusty, cebuli; dzieci najmłodsze powinny spożywać warzywa przede wszystkim gotowane;
  • napoje – naturalne soki owocowe i warzywne, nektary, kakao naturalne, zabronione są kawa zbożowa inka oraz kakao owsiane; 
  • słodycze -  jeżeli nie występuje nietolerancja cukrów - lizaki, landrynki, dropsy, naturalna gorzka czekolada, galaretki, budynie i kisiele z mąką ziemniaczaną, ryżową lub kukurydzianą, nie wolno jeść nadziewanych cukierków, czekolad, batonów;
  • tłuszcze – oleje roślinne (sojowy, kukurydziany, słonecznikowy), tłuszcze zwierzęce (masło, śmietana), zabronione są smalec i słonina.

Dieta bezglutenowa wymaga urozmaicenia i wyrównania, nie może być jednostronna, białko zbożowe (gluten) trzeba zastąpić białkiem innego gatunku, należy również uzupełnić niedobory błonnika, podając dzieciom dużej ilości owoców i warzyw.